Έθιμα και παραδόσεις που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στον χρόνο.
Tο έθιμο της κουλούρας στο Επιτάλιο, oι «πόλεμοι» ο χαλκουνοπόλεμος στο Αγρίνιο και οι σαΐτες στην Καλαμάτα είναι μερικά από τα πιο γνωστά έθιμα στην Δυτική Ελλάδα και στην Πελοπόννησο.
Μερικά ακόμη, πολύ χαρακτηριστικά είναι τα αερόστατα στο Λεωνίδιο, ο χορός των Γεμ στο Σοφικό Κορινθίας αλλά και η θορυβώδης πρώτη Ανάσταση στην Αλευρού Λακωνίας.
Τα περισσότερα από αυτά προσελκύουν κάθε χρόνο, μεγάλο αριθμό θεατών.
Πάμε να τα δούμε:
1. Το έθιμο της κουλούρας στο Επιτάλιο
Κάθε χρόνο, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου, μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται στο Επιτάλιο, για να παρακολουθήσουν, το έθιμο της κουλούρας και τις εντυπωσιακές κούρσες των αλόγων. Πρόκειται για ένα πατροπαράδοτο έθιμο που μένει αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου.
Όσοι συμμετέχουν στο έθιμο λαμβάνουν μέρος σε αγώνα δρόμου, ο οποίος διεξάγεται στην ύπαιθρο. Το έπαθλο του νικητή είναι μια «κουλούρα», δηλαδή ένα είδος ψωμιού με γλυκιά γεύση, που παρασκευάζεται την Μεγάλη Πέμπτη μαζί με τα κόκκινα αυγά. Ο νικητής όμως δεν κρατά την κουλούρα, αφού στη συνέχεια την μοιράζει.
Αυτό το έθιμο τηρείται και στα Καλάβρυτα.
2. Ανάσταση με αερόστατα στο Λεωνίδιο
Στο Λεωνίδιο η νύχτα της Ανάστασης είναι φαντασμαγορική, αφού εκατοντάδες πολύχρωμα αερόστατα συνθέτουν ένα ξεχωριστό σκηνικό.
Ειδικότερα, μόλις ακουστεί το Χριστός Ανέστη τα αερόστατα ανεβαίνουν σιγά-σιγά στον ουρανό, ενώ σύμφωνα με την τοπική παράδοση, την στιγμή της Ανάστασης επικρατεί σχετική νηνεμία, με ένα μόνο ελαφρό αεράκι.
Τα αερόστατα ετοιμάζονται εβδομάδες πριν από το Πάσχα και για την κατασκευή τους χρησιμοποιείται ειδική τεχνική. Είναι φτιαγμένα από καλάμι και χαρτί και το ύψος τους φτάνει τα δύο μέτρα. Τα μικρότερα χρειάζονται 8 κόλλες χαρτί για να φτιαχτούν. Άλλα πάλι χρειάζονται 16 ή 18 κόλλες, ενώ τα μεγάλα μέχρι 36 κόλλες. Για την πυροδότησή τους χρησιμοποιείται η «καλυμμάρα», που είναι ένα πανί εμποτισμένο με λάδι και πετρέλαιο.
Το έθιμο το βλέπουμε κάθε χρόνο και στην Ζαχάρω. Μόνο που εξαιτίας αρκετών περιστατικών πυρκαγιάς που έχουν εκδηλωθεί εξαιτίας των αερόστατων, φέτος η δημοτική αρχή, απηύθυνε έκκληση προς τους κατοίκους της περιοχής, να μην τηρήσουν αυτό το πολύ όμορφο, αλλά συνάμα επικίνδυνο έθιμο.
3. Επιτάφιος συνοδεία ψαροκάικων στην Αρκαδία
Στον Τυρό της Αρκαδίας την Μεγάλη Παρασκευή η περιφορά των επιταφίων γίνεται στην παραλιακή οδό με την συνοδεία ψαροκάικων, αλλά και σκαφών των επισκεπτών.
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τα παιδιά γεμίζουν τον κόλπο του χωριού, που βρίσκεται στις ακτές του Μυρτώου πελάγους, με χιλιάδες κεριά που φωτίζουν την θάλασσα και συμβολίζουν, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, τις ψυχές των ναυτικών και ψαράδων που έχουν χαθεί.
Στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος γίνεται το κάψιμο του Ιούδα μέσα στην θάλασσα και συνοδεύεται από βεγγαλικά και δυναμίτες. Στην ενορία της Αγίας Μαρίνας, την Κυριακή του Πάσχα γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου στην Τσακώνικη διάλεκτο και ακολουθεί γλέντι στην κεντρική πλατεία.
4. Ο χορός των Γεμ στο Σοφικό
Κάθε χρόνο αναβιώνει ο χορός των Γεμ. Πρόκειται για τον χορό των ημερών του Πάσχα, δηλαδή ανήμερα την Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα. Όλοι οι κάτοικοι του Σοφικού συγκεντρώνονται στην πλατεία που βρίσκεται ο ναός της Ευαγγελιστρίας και τραγουδούν και χορεύουν. Οι στίχοι των τραγουδιών αναφέρονται στην ξενιτιά, τον έρωτα, την ελευθερία.
Το πιο δημοφιλές τραγούδι που λέγεται στο Γεμ είναι: Ο μαγεμένος στα ξένα ή Εσείς πουλιά του κάμπου.
5. Πρώτη Ανάσταση με ντουφεκιές στην Λακωνία
Στην Αλευρού της Λακωνίας μετά την Αποκαθήλωση οι γυναίκες στολίζουν τον Επιτάφιο με ανοιξιάτικα άνθη και τοποθετούν από κάτω ένα πανέρι με φρούτα.
Όταν ολοκληρωθεί η περιφορά του Επιταφίου και επιστρέψει στην εκκλησία μοιράζονται σε όλους μικρά κομμάτια από τα φρούτα.
Την επόμενη μέρα τα άνθη του Επιταφίου τοποθετούνται σε ένα πανέρι και μοιράζονται στις γυναίκες του χωριού, οι οποίες τα κρατούν στο εικονοστάσι ως φυλαχτό.
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τελείται η Ακολουθία της Πρώτης Ανάστασης και στις 12:00 το μεσημέρι αρχίζουν να χτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες. Τότε στο χωριό πραγματοποιείται το έθιμο των τουφεκιών. Νέοι από την Αλευρού και από τα γειτονικά χωριά στέκονται στην πλατεία, πίσω από το ιερό της εκκλησίας και ρίχνουν με τα τουφέκια τους.
6. Το κάψιμο του Ιούδα
Ένα έθιμο που επικρατεί και σώζεται ακόμη μέχρι σήμερα είναι το κάψιμο του Ιούδα, το Πάσχα. Την Μεγάλη Παρασκευή ή το Μεγάλο Σάββατο μια ομάδα από νέους της Ασίνης Αργολίδας μαζεύονται και κατασκευάζουν ένα αχυρένιο ομοίωμα του Ιούδα Ισκαριώτη.
Μόλις το κατασκευάσουν το βάζουν επάνω σ’ ένα καρότσι και το γυρίζουν σ’ όλο το χωριό. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα μετά την θεία λειτουργία της Αγάπης, τοποθετούν τον Ιούδα πάνω σε ένα ικρίωμα και τον καίνε.
Το «κάψιμο του Ιούδα» είναι ένα έθιμο που τηρείται πιστά και στον Κάμπο της Ηλείας, και αναβιώνει κάθε Κυριακή του Πάσχα, αλλά και την Λαμπροτρίτη, προσελκύοντας πλήθος κόσμου που θέλει να θαυμάσει την τιμωρία του φιλάργυρου προδότη. Η διατήρηση του εθίμου μέχρι σήμερα, μπορεί να εκφράζει την έντονη ανάγκη για αποτίναξη κάθε είδους προδοσίας.
7. Ο σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα
Την Κυριακή του Πάσχα πραγματοποιείται στην Καλαμάτα το πολύ γνωστό πλέον έθιμο του σαϊτοπόλεμου. Ένα έθιμο, που έχει βαφτεί με αίμα, ουκ ολίγες φορές.
Την Μεγάλη Παρασκευή, ολοκληρώνεται το γέμισμα της σαΐτας και το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα ξεκινά ο σαϊτοπόλεμος. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες των 10-15 ατόμων, οι οποίες διαθέτουν λάβαρο, σαλπιγκτή και επικεφαλής.
Πολλοί από αυτούς φορούν παραδοσιακές στολές, ενώ οι υπόλοιποι προτιμούν πρόχειρα ρούχα και στρατιωτικές στολές. Με το σύνθημα της έναρξης οι σαΐτες ανάβουν και ο εκκωφαντικός θόρυβος ενθουσιάζει τους θεατές.
Μόλις ανάψει η σαΐτα, η μέση και τα γόνατα του σαϊτολόγου λυγίζουν, τα πόδια θυμίζουν ψαλίδια, η πλάτη είναι σκυμμένη, το κεφάλι βρίσκεται χαμηλά και τα χέρια είναι ανοικτά σαν φτερούγες.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το έθιμο κρατά από τους αγώνες των κατοίκων της Καλαμάτας κατά των Τούρκων, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τις σαΐτες για να διώξουν το ιππικό των Τούρκων.
8. Ο χαλκουνοπόλεμος της Μ. Παρασκευής στο Αγρίνιο
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής αναβιώνει στο Αγρίνιο ο χαλκουνοπόλεμος.
Ειδικότερα, όταν ολοκληρωθεί η περιφορά του Επιταφίου της κάθε ενορίας, οι «χαλκουνάδες» συγκεντρώνονται στην πλατεία Δημοκρατίας για να πάρουν μέρος στον χαλκουνοπόλεμο.
Η προετοιμασία του χαλκουνιού ξεκινάει τουλάχιστον δύο μήνες πριν από το Πάσχα.
Τα χαλκούνια είναι αυτοσχέδιες εκρηκτικές κατασκευές που αποτελούνται από ένα μεγάλο κύλινδρο γεμάτο με ένα μίγμα μπαρουτιού και ένα φυτίλι στο άκρο.
Παράλληλα οι χαλκουνάδες αναζητούν το κατάλληλο μίγμα μπαρουτιού που δοκιμάζεται νωρίτερα για να είναι ασφαλές.
Η ιστορία του εθίμου φθάνει στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν οι Αγρινιώτες άναβαν τα χαλκούνια κατά την περιφορά του Επιταφίου για να απομακρύνουν τους Τούρκους. Συνέχισαν όμως να τα κατασκευάζουν και μετά την απελευθέρωση της χώρας.
Μαριάννα Μητροπούλου
Πηγή: Patris News