15.03.2016Εξακολουθεί να σκαλίζει το ξύλο με μεράκι.
Η ελληνική παράδοση είναι η πολιτιστική μας κληρονομιά και γι αυτό είναι πολύ σημαντική η συλλογή στοιχείων και η διάσωση των έργων της λαϊκής μας τέχνης. Συνεχίζοντας την πολιτισμική καταγραφή ανηφορίσαμε στην Αλευρού την επομένη της Μουτζουροδευτέρας. Στο καφενείο του Γιάννη Παπασταφίδα, που μοιάζει με εργαστήρι και μουσείο λαϊκής τέχνης, μας περίμενε ο ίδιος, ένας αυτοδίδακτος λαϊκός τεχνίτης του ξύλου. Μας εντυπωσίασε ο τρόπος με τον οποίο έχει τακτοποιήσει τα εκθέματά του. Σε μια γωνιά οι μαγκούρες και οι γκλίτσες κάθε μια έχει και άλλο τελείωμα. «Του 'μοιαζε του Θεόκτιστου» μας είπε ο κ. Γιάννης για την πατερική ράβδο, που είχε για τελείωμα ένα ιερωμένο.
Άλλα έργα μικροξυλογλυπτικής τακτοποιημένα σε ράφια με τάξη: έργα χρηστικά αλλά και διακοσμητικά. Ο συνδυασμός χρηστικότητας και αισθητικής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γνωρίσματα της λαϊκής τέχνης. Τα θέματά του παρμένα από τη Φύση. Το φίδι, τα πουλιά και μινιατούρες εργαλείων που δε χρησιμοποιούνται πια, το αλέτρι, η στροφιλιά, κουταλοπήρουνα. Στην ερώτησή μας πώς ξεκίνησε αυτή του την ασχολία οκ. Γιάννης απαντά. «Εγώ ήμουν αγρότης. Πολλές οι δουλειές. Ήμουν και μαραγκός. Είχα την έφεση για την καλλιτεχνία και όταν είχα καιρό ασχολιόμουν. Εντατικά ασχολήθηκα από το 1997-98. Και στο κυνήγι που πήγαινα πρόσεχα κάποιο ξύλο που μου έκανε εντύπωση. Πολλές φορές το ξύλο με οδηγούσε στις μορφές».
Και παρακάτω μας εξηγεί πώς εργαζόταν. «Ενώ οι άλλοι κάθονταν στο μαγαζί και κουβέντιαζαν, εγώ σ’ ένα τραπέζι παράμερα ζωγράφιζα σ’ ένα χαρτί αυτό που ήθελα να φτιάξω. Έτσι έφτιαξα την μικρή και μετά την μεγάλη κοπέλα που βλέπετε στο ράφι».Όσον αφορά τα εργαλεία που χρησιμοποιεί μας δείχνει δυο μικρά κοπίδια από ξυράφια-κάμες «τα έφτιαξα με τον τροχό» μας λέει. Ρωτήσαμε τον κ. Γιάννη τι ξύλα χρησιμοποιεί. «Πολλά είναι τα ξύλα: σφοντάμι, ελιά, πουρνάρι, η κοκιβιά, ο κισσός, που δουλεύεται εύκολα, τον κάνεις ότι θέλεις, του δίνεις διάφορα σχήματα. Το καλύτερο, όμως, ξύλο είναι ο μέλεγος, που τα ίσια κωλορίζια του κάνουν για γκλίτσες και μαγκούρες». Ο μέλεγος λέγεται και φράξος ή μελίη-μελιά και φλαμουριά. Στη ραψωδία Ρ της Ιλιάδας, στίχος 140, διαβάζουμε «Κι επήρε καλοφούκτωτα δυο δυνατά κοντάρια και όχι το μέγα, το βαρύ κοντάρι του Αχιλλέως οπού κανείς των Αχαιών να σείσει δε μπορούσε. Και τότε το’ σεισε ο Αχιλλεύς από το Πήλιον όρος κομμένο φράξο πόδωκεν ο Χείρων του πατρός του φόνον να φέρει αφεύγατον εις τους ανδρειωμένους». Μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά.
«Όλα αυτά τα έργα που βλέπετε θέλουν συντήρηση κι εγώ όσο μπορώ τα συντηρώ. Είναι κρίμα που η Πολιτεία δεν υποστηρίζει και δεν ενδιαφέρεται να διατηρηθεί αυτή η τέχνη. Μου έχουν υποσχεθεί διάφοροι Νομαρχαίοι, Δημαρχαίοι, Βουλευτές : θα φτιάξουμε, θα φτιάξουμε αλλά τίποτα. Μηδέν από μηδέν μηδέν. Κάποτε το Κράτος είχε προγράμματα για κέντημα, ξυλογλυπτική και για πετρομάστορες…». Ο κύριος Γιάννης, ένας ευαίσθητος, αυτοδίδακτος λαϊκός τεχνίτης με πολλή φαντασία, υπομονή και μεράκι σκάλισε και έδωσε μορφή στο ξύλο. Καμαρώνει τα έργα του, αλλά ανησυχεί ότι δεν θα υπάρξουν συνεχιστές. Η αξιοποίηση του λαϊκού μας πολιτισμού είναι υπόθεση όλων. Απαιτείται οργανωμένη και συλλογική προσπάθεια πολλών φορέων. Το Υπουργείο Πολιτισμού πρέπει να στηρίζει τις προσπάθειες που γίνονται για τη δημιουργία λαογραφικών μουσείων και την αναβίωση των παραδοσιακών αξιών. Εξίσου σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν το σχολείο, και η οικογένεια –ενθαρρύνοντας τους νέους και προτρέποντας στην ενασχόληση με τη λαϊκή τέχνη.
Πηγή: Περιοδικό “Ο Πολυδεύκης” - Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστορείου Λακεδαίμονος, Τεύχος 31, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2016
Εργαστήρι λαϊκής τέχνης Γιάννη Παπασταφίδα στην Αλευρού
02.05.2014
Στην Αλευρού βρέθηκαν ο εκπαιδευτικός και συνεργάτης του Ελλάδα TV Νίκος Κουφός με τον εικονολήπτη Γιώργο Βαμβαλή, όπου επισκέφθηκαν το καφενείο – εργαστήρι Λαϊκής τέχνης του κ. Γιάννη Παπασταφίδα. Στο εργαστήρι, όπως θα δούμε και στο βίντεο κατασκευάζονται παραδοσιακές γκλίτσες φτιαγμένες με μεράκι και με την τέχνη της μικροξυλογλυπτικής.
Πηγή: Ελλάδα TV